شخصی

«اسكله خور خان»

سراينده: ظهير محمودي

طبع شعرم نموده گل امروز  **   تا حكايت كند غمي جانسوز

خواهمت گفت با زباني نغز  **   تا بدانند مردم پر مغز

«خورِ خان» را شنيده اي حتمن **  باز هم بشنو اين سخن از من

وعده دادند بس وكيل و وزير  **  يادمان هست از كبير و صغير

حرف ها جان من همه عالي   **   اي دريغ از شعار تو خالي

بهر صياد دلبري كردند    ** نزد جاشو  سخنوري كردند

بس رجزها كه پيش ما خواندند  ** اسب گفتار بي عمل راندند

«خورخان» شد كلاف سر در گم  **  شير بي يال و إشكم و بي دم

چند فروند قايق زيبا    **  هي فرو رفت در دل دريا

نان صياد پاره آجر شد **    اسكله رفت و در هوا گم شد

خبر افتتاح آن صد بار   ** بيش و كم شد شنيده در اخبار

اين همه حرف فلسفه بافي است **  عاقلان را اشاره اي كافي است

قصه ما و اسكله ،ياران  ***   شده مثل قحطي و باران

گر شنيدي كه قايقي مجنون  ** «شروه» مي خواند با دلي پر خون

دست وپايي درون گِل مي زد **   لنگر غم كنار دل مي زد

نه چو فايز اسير پريان است    **  نه چو «مفتون» به راه كنعان است

گر به تنگ آمده قايق بي جان  **  چون غريبي ميان خور خان

دلش از درد اسكله خون است **    بي دوا مانده و چو مجنون است

قايق ما كه زير گل مانده    **  آخرين بيت را چنين خوانده

غم دوري اسكله بر دل    **  اي دريغا زعشق بي حاصل

نخل را از چهار هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح ، در ایران ، بین النهرین ، شمال آفریقا و حوزه دریای مدیترانه می شناختند و آن را ارج می نهادند . بر روی مهر استوانه ای داریوش پادشاه هخامنشی نقش دو نخل بارور دیده می شود . و از این مهمتر خرما در قرآن مجید جایگاهی ارجمند دارد و در دهها آیه از آیات قرآن مجید خداوند از نخل سخن فرموده است . نخل بین 39 و 29 درجه عرض جغرافیایی می روید و در بالای مدار 39 درجه به خوبی رشد نمی کند . مُگ ( نخل ) درختی است دو پایه و گل های نر و ماده هریک به صورت منفرد بر روی یک درخت قرار دارد و یک درخت نر برای گرده افشانی 20 درخت ماده کفایت می کند مُگ(Mog) به سرمای سخت حساسیت دارد و سرمای ده درجه زیر صفر را تحمل نمی کند و از پای در می آید .

کشت خرما :

تکثیر هر مُگ به دو روش انجام می شود : ا ) کشت هسته 2) استفاده از پاجوش

از کشت هسته اغلب محصول خوبی به عمل نمی آید و تعدا زیادی از آنها درخت نر می شود . ولی استفاده از پا جوش درخت ، باروری صد درصد است . زمان کشت پا جوش بستگی به درجه حرارت هوا و منطقه دارد . فصل بهار مناسب ترین فصل برای این کار است . نخل در خاک رس بهتر رشد می کند . بهترین هنگام برای کاشت هسته اواخر تابستان و اوایل پاییز است .

گرده افشانی :

برای گرده افشانی بهترپس از باز شدن غلاف خرما و نمایان شدن شکوفه ها ، چند شکوفه گل نر را در شکوفه های گل ماده می گذارند. یا اینگه گرده های گل نر را جمع آوری و در کیسه ای می ریزند و با تکان دادن آن بر روی شکوفه های ماده گرده افشانی را انجام می دهند . فصل گرده افشانی در خور از اواسط اسفند ماه تا اواخر فروردین و اواسط اردیبهشت صورت می گیرد .

باروری نخل :

به بار نشستن نخل به نژاد و نوع آن بستگی دارد . از زمان کشت پاجوش تا زمان بهره برداری 8 تا 10 سال وقت لازم است . ولی نژادی به نام  خِدشکن در خور وجود دارد که در سال اول یا دوم بارور می شود . مقدار آب لازم در یک سال بین 15 تا 20 هزار متر مکعب برای هر هکتار است .

نخل و اندام های ان :

هر یک از اندام های نخل در واژگان خوری نامی دارد :

1) مُگ : نخل .

2) دَمید(Damid) : پاجوش نخل.

3) دمید نشاندن : غرس پاجوش.

4) بیژه (Bijeh) : درختچه ای بدون ریشه که لابلای شاخه های نخل جوان می روید در هنگام هَرس نخل جدا می شود . کَویه هم نام دارد .

5) پنیر : ماده سفید رنگی که در لابلای شاخ و برگ و الیاف نخل نهان است و منبع تغذیه نخل به شمار می رود .

6) بَرَشک(Barashk) : یک شاخه از برگ های مجتمع نخل .

7) باسکین(Baskin) : قسمت انتهایی و خار دار برگ خرما که خشکیده باشد .

8) لُوس(Lous) : باسکینِ تر را گویند .

9) کَوِشک(Kaveshk) : قسمت انتهایی برگ که پهن و به تنه درخت متصل است .

10) ساغری : بخش انتهایی کوشک که پس از پیرایش نخل به صورت پلکانی بر تنه درخت برجای می ماند .

11) دَویل(Davil) : تنه و ساقه نخل .

12) ژِنگ و تِنگ : آوندهای آبکش از ریشه تا پنیر .

13) پیژ(Pij) : الیاف نخل در لابلای قسمت انتهایی شاخه ها .

14) کَویله(Kavileh) : غلاف نخل که از پنیر می روید و شکوفه های نخل در آن دیده می شود . غلاف پوستی سبز دارد و بر روی ان ذرات قهوه ای رنگ خوشبو دیده می شود .

15) هُوژ(Hoj) : خوشه .

16) هوژی(Hoji) : خرمای نارسی که پس از چیدن در سایه رسیده شود .

17) تِرِند(Terend) : یک رسته از یک خوشه .

18) تَمبَر(Tambar) : چوب انتهای خوشه که به درخت متصل است .

19) کلاهو(Kolou) : کاسبرگ های شکوفه خرما که به تدریج از سفیدی به سبزی و پس از رسیدن خرما نارنجی رنگ و به وسیله آن خرما به رسته ترند چسبیده است .

20) سِه گو(Segu) : بخش انتهایی تمبر که محل اتصال ترند ها یا رسته های خوشه است .

21) دِلِک(Delek) : برگ های تازه روییده از پنیر.

22) دل درخت : محلی که پنیر در آن جای دارد .

23) میر(Mayar) : سیخ یا خار نخل .

24) کلوخ(Kolokh) : خرمای نارس سبز رنگ .

25) کلوخ پخته(Kelupedo) : کلوخ نارسی که در کیسه ریخته می شود و در جای گرم مانند زیر کاه یا لای لحاف می گذارند تااندکی نرم شود .  مزه آن گس است و اگر زیاد بماند ترش می شود .

26) کلوخ از نرم در رفته : کلوخ نارسی که برای تهیه کلوخ پخته مناسب نیست .

27) کلوخ چرکین : کلوخ نارسی که به تدریج به رنگ دیگر در می آید.

28) کلوخ رنگ : خرمای نارسی که با توجه به نژاد نخل به رنگ های سبز ، سرخ ، آتشی ، نارنجی ، جگری و یا آمیزه ای از این رنگ ها دیده می شود .

29) نیم با(Nimba) : خرمای نیم رس .

30) گردنر : گرده شکوفه درخت نر .

انواع نخل خرما :

نخل کرمانی(Kermani) : خرمای نارس قرمز و رسیده ان سیاه رنگ است .

خارک = خرک (Kharak) : شهد و رطوبت کرمانی را ندارد . رنگ آن آمیزه ای از قهوه ای و قرمز است .

خَدِشکن(Khadeshkan) :  بهترین خرمای خور ، رنگ خرمای نارس آن و رسیده آن زرد است ، با عطر و طعمی خوش .

 قسب(Qasb) : خرمای نارس آن زرد رنگ و رسیده آن زرد متمایل به قهوه ای است .

کِلوپِژن = کلوخ بشن(Kelupejen) : خرمای رسیده آن آمیزه ای از سبز ، زرد ، قرمز و نارنجی است .

سهشکن(Seheshken) : خرمای نارس آن نارنجی رنگ با خال های ریز قهوه ای است .

(تِمبان - خوش چرگ - زرگمبا - خوش کلوخ - خشکو - رُسی - لُپن )

خرمای گرد و پر گوشت (آسه گِن - پشک کربلا - پنجه عروس - پشک سهشکن - خرمای سبز - خدشکنو - زارش )